براساس مبانی دینی، رذائل اخلاقی به عنوان یک رفتار نابهنجار محسوب می¬شود. این رفتارهای ضدارزشی، موجب بروز آسیب¬ها و مشکلات متعدد اجتماعی می¬شود و از آن جا که متاسفانه در جامعه فعلی هم رواج دارد، بازخوانی و بازکاوی این پدیده با توجه به مدل¬های متنوع روابط جمعی، ضروری به نظر می¬رسد، تا با شناخت آسیب¬ها و درمان آن، گامی مهم در مقابل انحرافات برداشته شود. در این پژوهش آفات اجتماعی اختلاف، فتنه، انتقام، تعصب، استهزا، و... که آسیب¬هایی در روابط اجتماعی ایجاد می¬نماید بررسی شده و نقش و کارکرد آن در شبکه روابط اجتماعی بیان گردیده و پس از تبیین عوامل اجتماعی آن، راهکارهای عملی رفع این آسیب¬ها از منظر قرآن و نهج-البلاغه نشان داده شده است. برای شناخت این آفت¬های اجتماعی، ابتدا معنی لغوی و نیز معنی اصطلاحی این کلمات ارائه شده، سپس انواع و اقسام اشکال آن آفت معرفی شده است. از آنجا که بحث نوشتار حاضر آسیب شناسی روابط اجتماعی در اجتماع دینی است و نهج البلاغه به عنوان یکی از منابع معتبر در مجموعه منابع دینی، عهده¬دار تحلیل های عقلانی- اجتماعی و از جمله توجه به آفات و آسیب¬های زندگی اجتماعی می¬باشد، لذا در این زمینه، از گفتار گهربار امام علی(ع) در قالب خطبه¬ها، نامه¬ها و حکمت¬های نهج البلاغه بهره¬برداری شده و به ویژه که بخش اعظمی از گفتار حضرت در دورانی است که مردم جامعه، حکومت دینی را تجربه کرده و آن حضرت حاکمیت آن را به عهده دارد. بر اساس دستورات قرآنی و سخنان امیرالمومنین راهکارهای درمان این آفت¬های اجتماعی نیز ارائه شده است.

 

همزیستی مسالمت¬آمیز بشری، بنا به وجود اختلافات بین بشری که به مقتضای جمعی بودن زندگی آدمی حاصل می¬شود، همواره به¬طور بالقوه یا بالفعل در معرض تهدید قرار می¬گیرد. برخی از این اختلافات، با توجه به شدّت¬ آن¬ها و بنا به مفاسد حاصل از آن¬ها، غالباً به هرج و مرج و جنگ در عرصه سیاست، فقر و ناامنی در عرصه اقتصاد و نیز به عداوت و دشمنی در عرصه روابط اجتماعی منجر می¬شوند. از آنجایی که فلسفه زندگی بشریّت¬ در یک جامعه با جنگ، ناامنی و دشمنی محقق نمی¬یابد، توجه به مقوله صلح بعنوان مقدمه و مقوّم اساسی همزیستی مسالمت¬آمیز، امری بایسته و شایسته خواهد بود. این مجموعه با روش کتابخانه¬ای و تجزیه و تحلیل داده¬ها، تلاش دارد با پرداختن به کلمات امام علی(ع) در دفع عناصر فاسدکننده و اختلاف¬افکن در سه حوزه سیاسی، اقتصادی و روابط اجتماعی، فرهنگ صلح که نویدبخش همزیستی مسالمت¬آمیز و شرافتمندانه است را مورد تحقیق و بررسی قرار دهد. از آنجا که نارضایتی مردم از دستگاه حکومتی، سبب اصلی ایجاد هرج و مرج و جنگ می¬شود، امام علی(ع) با تبیین شاخص¬های شایسته¬سالاری در انتخاب کارگزاران، نهادینه کردن دو اصل مشارکت و آزادی در تنظیم قوانین حکومت و ... اهتمام خویش را در استقرار صلح در حوزه سیاسی مبذول داشته است. امام(ع) در جهت طرد عناصر فاسد اقتصادی و اصلاح ساختار اقتصادی جامعه، عوامل مادی و معنوی رشد و توسعه¬ی اقتصادی از قبیل مالیات، توزیع عادلانه ثروت، رعایت تقوای الهی و ... را مورد توجه قرار داده است. همچنین آن حضرت با معرفی جهل و شیطان به عنوان دو عامل اساسی اختلاف¬افکن و تفرقه¬ساز و نیز با معرفی دین و عوامل درونی آن به عنوان عوامل وحدت¬آفرین و ایجادکننده صلح در جامعه، تئوری استقرار صلح در روابط اجتماعی را طرح¬ریزی کرده است. مضاف بر این، وی با تاکید بر برخی آموزه¬های دینی از قبیل؛ نرم¬خوئی، احسان، صبر و ... که سبب تقویت و پیوند روابط میان افراد جامعه می¬شوند، راهکارهای عملی صلح در روابط اجتماعی را تبیین نموده است. پژوهش حاضر ضمن تبیین و ترویج فرهنگ صلح، جامعیّت و چند بعدی نگرش امام علی(ع) را به تصویر کشانده است. همچنین از آنجا که بیانات امام(ع)، بازتاب فرهنگ صلح در اسلام بوده است، این پژوهش به منزله پاسخی مستدل در برابر شبهاتی می¬باشد، که اسلام را به خشونت و صلح¬ستیزی متهم می¬سازد.

 موضوع این پایان نامه «نسبت¬سنجی حالات انفعالی پیامبران با عصمت آنان در قرآن و احادیث» می¬باشد. پیامبران به عنوان برگزیدگان خداوند دارای عصمت هستند. به این معنی که، آنان در اثر ایمان و شناخت و یقین کامل دارای روحی هستند که با کمال آزادی و آگاهی هرگز پیرامون گناه نمی¬گردند حتّی، در اندیشه گناه هم نیستند.
حالت انفعالی، واکنش کلّی، شدید و کوتاه ارگانیسم به یک موقعیّت غیر منتظره، همراه با یک حالت عاطفی خوشایند یا ناخوشایند است. در یک تقسیم¬بندی حالات انفعالی به دو دسته تقسیم می¬شوند: 1- حالات انفعالی مثبت مانند شادی، خوش¬بینی و امید، عشق و علاقه. 2- حالات انفعالی منفی مانند ترس، خشم، نفرت، غم و اندوه. برخی حالات نیز می¬توانند از جهاتی مثبت و از جهاتی منفی باشند مانند تعجّب و شک و تردید. این حالات در همه¬ی انسان¬ها وجود دارد. پیامبران نیز به عنوان افراد بشر از این امر مستثنی نیستند. در قرآن کریم و احادیث بعضی از حالات انفعالی به برخی از پیامبران نسبت داده شده است. این حالات نسبت به پیامبران به دو دسته تقسیم می¬شوند: 1- حالات انفعالی پسندیده که با عصمت پیامبران منافات ندارد مانند علاقه¬ی حضرت یعقوب به یوسف (ع)، ترس حضرت موسی از تکذیب قوم و ... 2- حالات انفعالی نکوهیده که با عصمت پیامبران منافات دارد مانند ترس از غیر خدا، علاقه داشتن به کفّار و منافقان و ...
با توجه به این که پیامبران برای هدایت و راهنمایی بشر به سوی حقّ گسیل شده¬اند و لازمه¬ی انجام صحیح این ماموریت این است که پیامبران از هر گناه و اشتباهی مصون باشند، حال اگر حالات انفعالی در این وظیفه¬ی خطیر خللی وارد سازند، با عصمت پیامبران سازگار نیستند. در غیر این صورت، مانعی ندارد که این حالات در پیامبران نیز وجود داشته باشد. بنابراین، وجود این حالات در پیامبران قلمرو خاصی دارد که از چارچوب نبوت و عصمت آنان خارج نیست.

 قرآن کریم در بردارنده مفاهیم آسمانی مختلفی است که توجه و تحقیق را در تمامی جوانب آن می‌طلبد. یکی از بخش‌های مهم قرآن کریم داستان‌های عبرت‌آمیز آن است که از دل حقیقت و واقعیت سرچشمه گرفته‌اند و برای هدایت انسان حائز اهمیت فراوان است. در این میان تحقیق در شخصیّت‌های داستان‌های قرآنی مهم به نظر می‌رسد. قرآن کریم در ذکر نام‌های اشخاص، که اصطلاحاً اعلام نامیده می‌شوند از دو گونه‌ی تعبیری بهره برده است؛ گاهی نام شخصیّت‌ها را ذکر می‌کند و گاهی بدون این¬که تصریح نماید، با اشاره‌ای خاص آن شخصیّت‌ها را معرفی می‌نماید. این تحقیق بر آن است تا با روش کتاب¬خانه‌ای و نرم¬افزاری به بررسی علم‌های غیر مصرّح یاد شده در قرآن بپردازد و پس از یافتن مصادیق آن¬ها در کتاب‌های تفسیری و روائی به بررسی شیوه معرفی آن¬ها پرداخته و در پایان دلالت‌ها و حکمت‌های این¬گونه معرفی را مورد تحلیل قرار دهد.
اعلام غیر مصرّح در دو بخش اصلی صالحین و غیر صالحین تقسیم می‌شوند که در کنار صالحین به برخی از شخصیّت‌ها اشاره می‌شود که نمی‌توان به صورت قطعی صفت صالح بودن یا غیر صالح بودن را نسبت داد و به عنوان شخصیّت‌های مبهم به آن¬ها اشاره رفته است. این پایان نامه در مجموع به شصت و هفت مورد از اعلام قرآنی پرداخته است. قرآن کریم برای معرفی نمودن اعلام غیر مصرّح از شیوه‌هایی هم-چون اسم موصول، مضاف و مضاف الیه، نعت (صفت)، نقل قولِ آن عَلَم و اشاره ضمنی بهره برده است. هر کدام از این روش‌ها در جایگاه خود دربردانده‌ی معانی خاصی است که می‌توان به مدح، ذم، اشاره به وظیفه و عملکرد شخص، نسبت دادن وی به شخص یا شیء خاص، تشویق، رعایت سیاق داستان و ... اشاره کرد.

 موضوع این تحقیق، معنا شناسی واژه ی «قول» با تاکید بر اوصاف آن در قرآن کریم است. از این رو در نوشتار حاضر، معنای واژه «قول» و اوصاف آن با اتکا بر منابع مهم تفسیری و لغوی، مورد بررسی و تبیین قرار گرفته است. در این روش، آیات دارای واژه ی«قول» و آیات دیگری که دارای مشتقات «قول» مانند «قلنا» و «قال»، می باشند؛ در مواردی که از آنها معانی دیگری غیر از معنای ظاهری اراده شده است؛ مورد بررسی قرار گرفته است. واژه شناسان، «قول» را سخن معمولی، قول نفسی و باطنی، عقیده و رای، حکم، ظن، و نیز برای دلالت کردن و در توجه کامل بر چیزی، معنا نموده اند. در بررسی آیات قرآن، ده معنی برای واژه «قول» در آیات قرآن، مشخص شد. معانی مختلفی مانند؛ سخن معمولی، قول نفسی و باطنی، حکم و قضای الهی، اجابت تکوینی، وحی و قرآن بیان شده است. عذاب و وعده عذاب، اراده خداوند، الهام، پیامبر(ص)، قیامت و وجود عیسی(ع)، از معانی دیگری هستند که مفسران برای «قول» و مشتقات آن در آیات قرآن، بیان نموده اند.
«قول» در قرآن، دارای اوصاف متعددی می‌باشد. در برخی از این اوصاف، نحوه ی سخن گفتن، کاربرد آن در جامعه و آثار آن ترسیم شده است؛ که انسان، مامور به این نوع شیوه ی سخن گفتن شده است. برخی به صورت صفات مثبت، مانند «معروف»، «کریم»، «سدید»، «لین»، «میسور»، «بلیغ» و برخی به صورت ترکیبات بیانگر معنای وصفی به کار رفته اند، مانند «حسن» و «احسن»؛ و هر دو دسته، معیارهایی از سخن نیکو را به دست می‌دهند؛ شرایط به کار گیری و آثار این صفات، نیز در قرآن ترسیم شده است. به برخی از صفات، مانند حسن با همه مردم و در شرایط عام امر شده است. انسان از گفتن «قول زور»، که جزو ویژگیهای منفی سخن می باشد؛ صراحتاً، نهی شده است. در بقیه ی آیات، سایر صفات «قول» مانند «عظیم»، «ثقیل»،«ثابت»، «فصل» و «مختلف» بیان شده اند. واژه های «جهر»، «طیّب»، «زخرف» و «منکر» نیز در قالب ترکیبات دارای معنای وصفی همنشین با «قول» مورد بررسی قرار گرفته اند.

 یکی از مباحثی که درباره¬ی روز قیامت وجود دارد و یکی از مراحل حرکت آدمی برای رسیدن به زندگی ابدی ،بحث صراط است . در بسیاری از روایات، آمده است که در روز قیامت پلی به نام صراط وجود دارد که همه-ی انسان¬ها باید از آن عبور¬کنند مومن باشند یاکافر.که اهل ایمان ومومنین به راحتی از آن عبور می کنند واهل معصیت از آن سقوط کرده و وارد جهنم می شوند. اعتقاد به پل صراط یکی از عقاید مهمّ مسلمانان است، که فقط در روایات به طور صریح به آن اشاره شده است ودر قرآن صریحا ذکر نشده است. از آنجا که در طول تاریخ احادیث با فراز ونشیب¬هایی همراه بوده است ، بررسی ونقد این روایات ضرورت پیدا می¬کند.پایان¬نامه-ی حاضر به بررسی ونقد بخشی از احادیث پل صراط پرداخته است که علاوه بر کلیات تحقیق درسه محور تحت عنوان ارتباطِ اعمال با پل صراط ، ارتباط ولایت با پل صراط و احادیث متفرقه تقسیم¬بندی شده است.دراحادیثی که تحت عنوان ارتباطِ اعمال با پل صراط بررسی شده¬ ، رد شدن از صراط را در گرو ثواب برخی اعمال و رد نشدن از صراط را نتیجه انجام برخی گناهان می¬داند . احادیثی که تحت عنوان ارتباط ولایت با پل صراط بررسی شده¬اند، رد شدن از صراط را مستلزم قبول ولایت ائمه اطهار(ع) می¬داند .در آخر نیزاحادیثی بررسی شده¬اند که مطرح کردن آن ها تحت یک عنوان واحد امکان پذیر نیست وبه عنوان احادیث متفرقه بررسی شده¬اند.ازبررسی منابع مهم حدیثی از جمله کافی، امالی، مصباح المتهجد، صحیح بخاری وصحیح مسلم92 حدیث درموضوع پل صراط استخراج شد که بعد از ارزیابی سند این احادیث مشخص شد که برخی ازاین احادیث به دلیل ثقه بودن تمام راویان ،صحیح وبرخی به دلیل وجود راوی یا راویان ضعیف ، ضعیف ارزیابی شد. صحت سند تعدادی از احادیث نیز به دلیل نداشتن سند یا وجود راوی یا راویان مجهول یا مورد اختلاف ، محل اشکال است .

عدالت از جمله مفاهیمی است که اهمیت و بزرگی آن بر همه افراد بشر نمایان است. انسان از زمانی که خود را شناخته به ضرورت حضور ارزشمند عدالت، برای تعالی خود و اجتماعش پی برده است. مساله عدالت در میان ادیان الهی و اندیشمندان اسلامی نیز از مباحث مهمّ و دغدغه¬های اصلی بوده است؛ و در این میان، امام علی (ع) در بین حاکمان تاریخ بیشترین اهتمام را نسبت به عدالت داشته است. خصلت رفع ظلم و ستم و برپایی عدالت با اندیشه¬ی امام (ع) پیوندی ناگسستنی دارد. ایشان حتی در ساده¬ترین و کوچک¬ترین کارها نیز مساله¬ی عدالت را در نظر داشته و منافع نزدیکان خویش را به دلیل حفظ عدالت نادیده می‌انگاشت. مطالعه در کتاب ارزشمند نهج¬البلاغه گویای این مطلب است که امام (ع) در جنبه¬های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و هم¬چنین اصول اعتقادی (توحید، نبوت، معاد) اصل عدالت را مدّ نظر داشته و به آن توجه ویژه کرده¬است. در قرآن نیز آن¬جا که مبنای عدالت، توحید است بیان می¬دارد که یگانگی خداوند به عدالت ختم می¬شود و آن¬جا که مبنا نبوّت است، اثبات می‌کند که هدف از آن اجرای عدالت است و بالاخره در آن¬جا که مبنا معاد است، ذکر می¬کند که خلقت آدمی، عبث و بیهوده نیست زنده کردن او در جهان دیگر و حسابرسی به اعمالش عین عدالت است.
نوشتار حاضر به بررسی مبانی اعتقادی عدالت در نهج¬البلاغه که شامل اصول توحید، نبوّت و معاد است پرداخته، سپس شواهد قرآنی آن را تعیین نموده¬است. لازم به ذکر است که کلام حضرت در باب توحید، نبوّت و معاد در قالب خطبه¬ها، نامه¬ها و حکمت¬ها بسیار گسترده بوده و نگارنده تنها، سخنانی را که مرتبط با عدالت است، بررسی نموده¬است.
 

چکیده: پیوند ناگسستنی قرآن و سنّت و نقش بی‌بدیل پیامبر اکرم (ص) و عترت ایشان در دستیابی به فهم معارف قرآن، شناخت احادیث معصومین (ع) را امری ضروری می‌سازد. در این راستا کتاب نهج‌الفصاحه یکی از مجموعه‌های روایی عصر حاضر است که با گردآوری بخشی از میراث عظیم نبوی در قالب روایات و کلمات قصار حضرت رسول اکرم (ص)، از اهمیّت بسزایی برخوردار است. این مجموعه که به همّت مرحوم ابوالقاسم پاینده گردآوری و تدوین شده، مشتمل بر 3227 حدیث و 16 خطبه از پیامبر (ص) است. مولف این کتاب، با تکیه بر منابع متقدم و متاخر از کتب روایی اهل سنّت و شیعه به گردآوری این احادیث پرداخته؛ لکن تلاش وی بیشتر به جمع‌آوری آن‌ها معطوف گشته و جنبه‌های دیگر از جمله توجه به اسناد روایات و ذکر آن‌ها مغفول واقع شده است. پایان ‌نامه‌ی حاضر ضمن تبیین واژگان غریب برخی احادیث، به تطابق و مقابله‌ی روایات منتخب با منابع اصلی و مآخذ متقدم و بیان شباهت‌ها و اختلافات این متون پرداخته است. هم چنین اعتبار و صحّت استناد این احادیث به پیامبر اکرم (ص)، با استخراج و بررسی اسناد و طرق این روایات، مورد ارزیابی قرار گرفته است. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، متن بسیاری از این احادیث که غالباً با مضمون اخلاق و مباحث تربیتی نقل شده‌اند، در منابع دست اول و معتبر روایی اهل سنّت مشاهده می‌شود؛ لکن منبع اساسی استخراج این روایات، دو کتاب «الجامع الصغیر» جلال‌الدین سیوطی و «کنزالعمّال» متقی هندی است. در اکثر موارد روایات تقطیع شده و این امر سبب تکرار احادیث کتاب گشته است. در بین روایات منتخب، احادیث مرفوع، موقوف، مرسل، حسن، صحیح و ضعیف نیز دیده می‌شود. در صحّت برخی از احادیث به دلیل تفاوت دیدگاه‌های رجال شناسان اختلاف‌نظر وجود دارد. هم چنین برای برخی از احادیث سندی یافت نگردید.

عرفان، گرایش معنوی گسترده‌ای است که در میان پیروان تمامی ادیان دیده می‌شود. عرفا اعتقاد دارند برای رسیدن به قله¬ی رفیع معرفت باید منازل و مقاماتی را طی نمود و سلوک طریق عرفان با مقیم شدن در مقامات آغاز می¬گردد. در فرهنگ اسلامی، آنچه «مقامات عرفانی» نامیده می¬شود، ابتدا به‌صورت مفاهیم ایمانی، اخلاقی و معنوی در قرآن کریم و سنت رسول خدا (ص) مطرح شده بود و به‌تدریج و با درجات مختلف، در عمل صحابه و تابعین و دیگر مسلمانان راه یافت و سپس، با توجه به جنبه¬ی باطنی و معنوی حالات و مقامات و تغییر و تحولاتی که در روح انسان ایجاد می¬کنند، از مفاهیم اخلاقی و ایمانی به عوامل سیر و سلوک باطنی تبدیل شد و عنوان «مقامات و احوال عرفانی» را به خود گرفت.
برای بهره¬مندی از هر چیزی باید به منبع اصلی آن رجوع کرد. صحیفه سجادیه به‌عنوان میراث گران‌بهای امام سجاد (ع)  که سرشار از تعالیم عرفانی است در کنار قرآن کریم که منبع راستین معارف عرفانی به شمار می¬آید، الگویی کامل و نمونه برای رسیدن به قله¬های عرفان و رضوان الهی ترسیم می¬کنند.
این پژوهش بر اساس تقسیم‌بندی ابونصر سراج طوسی در کتاب «اللمع فی التصوف» که هفت مقام توبه، ورع، زهد، فقر، صبر، توکل و رضا را به‌عنوان مقامات عرفانی ذکر کرده است به بحث پیرامون این مقامات در قرآن و صحیفه سجادیه پرداخته و الگویی کاملاً اسلامی و اصیل از آن¬ها را ارائه نموده است؛ الگویی که با درون¬مایه¬ی غنی خود از انحرافات و آسیب¬های معنویات نوظهور و افراط‌وتفریط‌های عرفان صوفیانه به دور است و انسان را مطمئن، به مقام رضوان الهی می¬رساند.
 

موضوع و هدف پایان¬نامه ¬پیش¬رو، تحقیق ¬گسترده ¬و همه ¬جانبه ¬پیرامون ¬مفهوم وعده در قرآن کریم¬ می¬باشد. تحقیقات قرآنی ¬نشان ¬می¬دهد قرآن¬ مستقیم¬ وغیرمستقیم¬ به این¬ موضوع ¬پرداخته¬است. ناگفته¬ پیداست¬ هر امری¬ که ¬ازجانب خداوند حکیم صادر می گردد، بر اساس مصلحت بشروحکمت بالغه الهی است و اساسا صدور امور بیهوده و بی¬هدف از سوی باریتعالی محال علی الاطلاق بوده و منتفی است. بایستی توجه نمود که سرشت آدمی اینگونه است که ¬تا میل به انجام کاری نداشته باشد آن را انجام نمی¬دهد، خداوند لذت های پیش روی بشر را بدین منظور وعده می دهد که انگیزه ای برای انسان ایجاد کند. درختان انبوه که رودها از زیر آن جاری است و خوراکی های لذیذ را برای عده ای وعده ¬می¬دهد، زیرا درک درجات بالای انسانی در آغاز راه برای انسان سخت است، برای ایجاد انگیزه و حرکت دادن انسان همین وعده های ملموس کفایت می کند. درسطح بالاتری هم¬، خشنودى پروردگار بعنوان وعده عالی تلقی می گردد بدین معنا که وعده های قرآن بر اساس مخاطب¬ متغیراست، کما اینکه قرآن اشاره به این مطلب دارد که: (کسانی که انفاق می کنند و کارهای خیر انجام می دهند تنها خشنودی و رضایت پروردگار¬ر¬امی¬خواهند). خدا بیش ازآنچه که¬وعده داده است خواهد ¬بخشید ولی انسان قادر به درک آن نعمت ها نیست. از زاویه ای دیگربرخی از وعده ها در دوره حیات با سعادت نبی گرامی اسلام( ص) رخ داده است و بخشی¬دیگر از وعده ها اختصاص به جهان دیگر دارد که دسته ای از وعده ها خطاب به سائر انبیاء عظام الهی است و دسته ای از آنها مخصوص به¬ پیامبر اعظم ¬و مسلمانان می¬باشد که البته هر بار حامل پیامی نو و امید بخش و نوید دهنده برگ زرینی از تاریخ نورانی اسلام را برای مسلمانان رقم بوده است. درخصوص وعد گفته شده ¬وعده به معنی عهداست، و در اصطلاح تعهد نمودن به انجام کاری است، خواه خیر باشد یا شر. علما و مفسران تفاوتهایی بین وعده و وعید و وعده با عهد قایل شده اند. وعده در قرآن بصورت مکرر آمده¬ و این مسئله در سراسر کتاب نورانی الهی به شکل اعطاءنعمت، شفاعت، نصرت و غلبه بر دشمنان و نظایر آن به چشم می خورد و آیات دال بر حق و حتمی بودن وعده های خدا نسبت به نبی گرامی اسلام (ص) و جمیع مسلمانان، جزء مفاهیم پرشمار قرآن به حساب می آید.

شخصیت مجموعه افکار، احساسات، عقاید، رفتار اجتماعی و ویژگیهای فیزیکی یک شخص می باشد. از نظر روانشناسی دو عامل وراثت و محیط در شکل گیری شخصیت و تحول آدمی دخالت دارند. عده ای بخش وراثت رامقدم برمحیط می دانند وعده ای عقیده ای عکس این دارند.اما درحقیقت هردوعامل برشخصیت تاثیرگذار می باشند. یعنی هرگزوراثت بدون محیط ومحیط بدون وراثت نمی تواندعمل کند. در قرآن کریم نیز به عنوان کاملترین کتاب الهی به نقش وراثت و محیط تواماً توجه شده است. لذا در این پایان نامه تلاش می شود میزان تاثیرگذاری عوامل اساسی وراثت و محیط بر شخصیت موردارزیابی قرارگیرد.وراثت عبارت است ازانتقال طبیعی بعضی ازصفات وخصایص بیولوژیک(زیستی)بدنی وذهنی یاعقلی والدین واجداد به فرزندان که بخش عمده ای ازشخصیت فرد رامی سازند.اسلام دستوراتی رادرقالب احکام تکلیفی با عناوینی همچون وجوب وحرمت،استحباب وکراهت ارایه نموده وازهمان ابتدازمینه های ایجادصفات ارثی درست ونادرست راتبیین کرده است.به طورکلی روایات درزمینه وراثت به سه زمان قبل ازولادت وانعقاد نطفه،حین انعقادنطفه و بعدازانعقادنطفه گنجانده شده اند.محیط درلغت چیزی است که موجود زنده را احاطه می کندوبه طورکلی به عوامل ونیروهای خارج از فردکه می تواننددررفتاراوموثرواقع شوندمحیط اطلاق می گردد. محیط به طورکلی شامل دوبخش محیط قبل ازتولدومحیط بعدازتولدمی شودومحیط بعد از تولدنیزخودشامل محیط طبیعی و جغرافیایی ومحیط انسانی واجتماعی می گردد.قسمت عمده ومهمی که تاثیربیشتربرشخصیت افرادمی گذارد محیط انسانی واجتماعی می باشدکه به وسیله ی ارتباط و تعامل افراد با یکدیگر ایجاد میگردد.مانند خانواده، دوستان و همسالان،مدرسه، فرهنگ و...که دراین میان خانواده ازاهمیت بیشتری برخوردار است.

 

 بدون شک درک درست از مفاهیم و رفتارهای اخلاقی و نیک عمل کردن به آنها، می تواند سبب تحول و رشد افراد در یک جامعه گردد. متون اسلامی در مورد این مفاهیم، تفسیر و تعبیرهای دقیق و گسترده ای دارند. از میان این مفاهیم، مسئله انفاق از مباحثی است که تاثیر مستقیم در همبستگی امت اسلامی و تعدیل ثروت ها دارد.
در قرآن کریم مسئله انفاق بسیار مورد تاکید قرار گرفته است که عمل به توصیه های اسلامی در مورد انفاق و چگونگی اجرای آن می تواند آثار بسیار مثبتی برای همگان به ارمغان آورد. انفاق به عنوان عمل صالحی است که اگر مطابق دستور قرآن کریم انجام پذیرد، جامعه اسلامی را همیشه به عنوان سیمایی مطلوب برای امت خود قلمداد نموده و باعث درونی شدن هر چه بهتر فرهنگ و ارزشهای اقتصادی اسلام در نهاد افراد می گردد. همچنین اصل انفاق به عنوان یک ارزش دینی است که قرآن و اسلام ، آن را نردبانی برای تقرب به سرچشمه جمال و کمال و زیباترین جلوه های عشق یعنی خداوند متعال می داند.در پایان‌نامه حاضر بر آنیم تا اصول و نکات مباحث انفاق‌را از دیدگاه قرآن‌و‌احادیث، مورد تحلیل‌و‌‌بررسی قراردهد.

کتاب نهج الفصاحه گردآوری مرحوم ابوالقاسم پاینده، دربردارنده ی بخشی از روایات و کلمات قصار رسول گرامی اسلام(ص) می باشد. مولف در این کتاب، از منابع معتبر و اصیل و غیرِ آن، از کتب شیعه و غیر شیعه احادیث را گردآوری و ترجمه نموده، امّا این موضوع با حذف سند و عدم ذکر منبع همراه بوده است.
پایان نامه ی حاضر، ضمنِ تبیین معانی واژه های غریبی که در برخی احادیث وجود دارند، به تطابق و مقابله روایاتِ منتخب با منابع اصلی و مآخذ متقدّم و متاخّر پرداخته، علاوه بر ذکر موارد مشابه، در صورت وجود اختلاف، موارد آن را ذکر نموده است. همچنین اعتبار و صحّت استناد این احادیث به پیامبر اکرم(ص)، با استخراج و بررسی اسناد و طرق این روایات، مورد ارزیابی قرار گرفته است.
بر اساس بررسی های صورت گرفته، بسیاری از این احادیث را نمی‌توان در منابع دست اوّل و معتبر حدیثی به گونه‌ای یافت که عنایت ویژه‌ی قدما و علمای حدیث شناس به آن احراز شود. موضوع و مضمون روایات بررسی شده، غالباً در زمینه ی فضایل و اخلاقیّات است و احادیث فقهی، کمتر در میان آن‌ها دیده می‌شود. این احادیث بیشتر، از منابع عامّه، بویژه از کتاب «الجامع الصغیر» جلال الدین سیوطی و «کنز العمّال» متّقی هندی استخراج شده اند. برخی از احادیث نیز تنها در منابع شیعه وجود دارد. در بین روایات منتخب، احادیث مرسل، موقوف و ضعیف مشاهده می‌شود و صحّت تعدادی از آنها به دلیل تفاوت نظر دیدگاه های رجال شناسی فریقین مورد اختلاف می باشد. همچنین برای برخی احادیث سندی یافت نشد و تعداد محدودی از احادیث، به کلّی فاقد سند بوده اند.
 

یکی از موضوعاتی که در حوزه فرهنگ اسلامی از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است، موضوع اسرائیلیات است. گروهى از عالمان متعصّب و دانشمندان آشنا به احکام و معارف تورات و انجیل، به‏ویژه آنان که در ظاهر به آیین اسلام گرویده، بسیاری از روایات خرافی را وارد کتب حدیثی و تفسیر ی کرده اند. از جمله تفاسیری که این روایات وارد آن شده است؛ تفسیر منهج الصادقین فی الزم المخالفین است که توسط ملا فتح الله کاشانی به تحریر در آمده است. با اینکه منهج الصادقین؛ تفسیر ی جامع و با ارزش است و آیات قرآن را از جنبه های متعددی مورد بررسی قرار داده است اما در آن روایات اسرائیلی به چشم می خورد.لذا هدف از این تحقیق، بررسی و نقد روایات اسرائیلی موجود در این تفسیر است. کاشانی گاهی، این روایات را به منظور نقد بیان کرده است. ولی در برخی موارد، مخصوصا در داستان های انبیاء مانند داستان حضرت آدم(ع)، حضرت نوح(ع)، حضرت عیسی(ع)وحضرت موسی(ع)، حضرت سلیمان(ع)، حضرت ایوب(ع) و حضرت محمد(ص)؛ روایات اسرائیلی را؛ بدون هیچ نقدی آورده است. در این تحقیق این روایات از جهت متن و سند بررسی شده اند. چون با قرآن واحادیث معصومین(ع) مخالف هستند و با عقل و علم ناسازگارند و حس و مشاهده آنها را تایید نمی کند؛ رد شده اند.