چکیده:
در این تحقیق به بررسی جایگاه و نقش خاندان بستانی در ادبیات عربی معاصر و تحول آن پرداخته شده است، از خاندان بستانی سه شخصیت عمده یعنی، پطرس البستانی، سلیم البستانی و سلیمان البستانی انتخاب شده است. دلیل چنین گزینشی اهمیت بنیادی این اشخاص در تحول ادبیات عربی در حوزه های مختلف بوده است. به این منظور نخست به بررسی زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تحول در ادبیات عربی در اواخر قرن نوزدهم پرداخته شده است، سپس پطرس البستانی و نقش او در تحول ادبیات و فرهنگ عربی، و در نهایت سلیم و سلیمان البستانی و تاثیر آنها در تحول ادبیات عربی معاصر پرداخته شده است. این تحقیق نشان می‌دهد که نقش پطرس البستانی با تاسیس مدارس جدید، تالیف کتابهای درسی مناسب، فرهنگ لغتهای جدید و دایره ‌المعارف، تاسیس انجمن های ادبی و فرهنگی و انتشار مطبوعات، سلیم البستانی با انتشار مجله ی الجنان که نقش مهم در تحول ادبیات معاصر عربی داشت و یاری پدر خود در تالیف دایره المعارف، و سلیمان البستانی، با همکاری در تالیف دایره المعارف، پایه‌گذاری نقد و در نهایت ترجمه ی حماسه ی ایلیاد اثر هومر به عربی، نقش بسیار مهمی در تحول ادبیات عربی داشته اند. محور فعالیتهای این اشخاص وحدت و احیای عظمت امت عربی و رسیدن آن به جایگاه تمدنی والاست که شایسته ی تاریخ این ملت بزرگ است. با این حال انتقاداتی نیز به این اندیشه وارد شده است که مهمترین آن نسبت دادن اندیشه ی اصلی چنین محوری به استعمار غربی است.

 این پایان نامه به بررسی زندگی و ادبیات آیت الله سید علی عدنانی (1328 هـ.ق 1388 هـ.ق)یکی از علمای بنام خرمشهر می پردازد. و به دو بخش تقسیم شده است. در بخش اول، محیط، خانواده، جایگاه علمی، فعالیت های فرهنگی و تالیفات ایشان مورد بحث و بررسی قرار گرفت. بخش دوم به شعر وجدانی اختصاص می یابد که شامل مدح، رثا، غزل می باشد سپس معانی و ارزش ادبی هر کدام از آنها مورد ارزیابی قرار گرفت. در بررسی ادبیات سید علی عدنانی مشاهده گردید که ایشان از موج ادبی حاکم در روزگار خویش غافل نبوده به همین جهت یکی از موضوعات ادبی ایشان شعر پرداختن به واقعه کربلا و احیاء قهرمانان آن بوده است. همچنین به موضوعات اجتماعی که در آن زمان بحث روز بود همچون مساله ازدواج توجه داشته و با منظومه النکاح خویش دیدگاه خود را بیان نموده است. این پایان نامه در پی آنست که جایگاه ادبی و اجتماعی این شخصیت بزرگ را عیان سازد و او را در سطحی فراتر از یک معرفی ساده به جامعه فرهنگی معرفی نماید. لذا برای ایجاد خود باوری در توانائی های فرهنگی جامعه توجه به شخصیت های بزرگ و معرفی عناصر سازنده و جایگاه علمی آنان ممکن است ما را به این هدف نزدیک نماید. همچنین به نقد کشیدن زندگی و ادبیات شاعران و ادیبان می تواند زمینه ساز باروری فرهنگی جامعه شود و به شناخت استعدادهای موجود و میراث بر جای مانده کمک شایانی نماید. در ارائه این پایان نامه علاوه بر استفاده از منابع و مراجع علمی، از تحقیقات میدانی و روش توصیفی و انجام مصاحبه های متعدد با خانواده، اطرافیان و معاصران ایشان به جمع آوری اطلاعات پرداخته شد.

 از آنجا که بهترین راه شناخت شخصیت‌ها آثار برجای مانده‌ی آن‌هاست و ازطرفی دیگر اشعار هر شاعری بازتابی از زندگی خود و هموطنانش می‌باشد ، لذا ترجمه‌ی اشعار احمد شوقی نقش بسیار مهمی در معرفی این شاعر پر آوازه‌ی ملقب به امیر الشعرا ء و جامعه او دارد . هر شاعری ، از دوران زندگی خویش کم و بیش تآثیر می‌پذیرد . شوقی نیز از این قاعده مستثنی نیست . وی از شاعران بنام معاصر است و طبیعی به نظر می‌رسد که دردیوان شعری او مسائل و موضوعات جدید مثل مسائل سیاسی و اجتماعی عصر خود ، توصیف مظاهر تمدن جدید و... وجود داشته باشد.این پژوهش در راستای درک مقاصد شاعر و یافتن معادل فارسی واژه‌ها و عبارات ، و گزینش نزدیک‌ترین و مناسب‌ترین واژه‌های فارسی معادل و پرداختن به تبیین مقاصد شعری شاعر پس از ترجمه در قالب نثر فارسی معاصر توام با شرح و توضیح است
این تحقیق در بر گیرنده مقدمه کوتاه ، زندگی‌نامه مختصر و اغراض شعری شاعر ، و ترجمه‌ و شرح ابیات ده قصیده از جلد اول شوقیات است که در آغاز ترجمه هر قصیده مقدمه‌ای در خصوص ویژگی‌های قصیده نگاشته شده و در طی ترجمه ابیات به اقتضای ضرورت و متناسب با آن به شرح و توضیح واژ‌ه‌ها یا فرازهایی که بنظر می‌رسد دشوار باشند پرداخته می‌شود. وبعد از آن به بررسی نکات بلاغی پرداخته و در پایان ، سبک شناسی شعر شاعر بیان می‌شود .

 این پایان نامه یک فرهنگ لغت سه زبانه عربی-فارسی-انگلیسی،ویژه اصطلاحات تخصصی هواپیمایی می باشد. این اصطلاحات از پرکابردترین اصطلاحات تخصصی هواپیمایی می باشند. هدف اصلی این پایان نامه معادل سازی و ترجمه آنها بمنظور بومی سازی علم هواپیمایی و توضیح و بیان معانی مناسب آنها می¬باشد چون برای بسیاری از متخصصین هواپیمایی مفاهیم و معانی بسیاری از این اصطلاحات روشن نمی باشند.سئوال اصلی که ذهن نگارنده پایان¬نامه را به خود مشغول کرده بود این است که چگونه می توان اصطلاحات مربوط به هواپیمایی را به عربی و فارسی ترجمه کرد؟واگر این اصطلاحات را بخواهیم ترجمه کنیم از چه روشی بهتر است این کار انجام شود؟ لذا با بررسی راهکارهای مختلف این نتیجه حاصل شد که بعضی از اصطلاحات دارای معادل های متداول هستند، بعضی از آنها تحت اللفظی معادل سازی می¬شوند و بعضی دیگر بر اساس تعاریف اسناد ایکائو و تعاریف علمی آنها و باتوجه به معنی و مفهوم آنها معادل سازی یا ترجمه می¬شوند و این سه روش در ترجمه و معادل سازی این اصطلاحات بکار گرفته شد.بی شک فرایندهای ساخت واژه در سه زبان عربی، فارسی وانگلیسی بر کار ترجمه ومعادل سازی اصطلاحات هواپیمایی تاثیر گذارند.ترتیب اصطلاحات بگونه ای است که ابتدا اصطلاحات به زبان عربی ارائه می¬شود سپس معادل فارسی آنها و بعد از آن معادل انگلیسی آنها می آید.برای هراصطلاح، معادل های متعددی دراین پایان نامه آمده است تا جنبه های مختلف آن اصطلاح روشن شود وبه کاربران این امکان را بدهد تا معانی فنی-حقوقی آنها آشکار شود،معادل های عربی و فارسی مختلف با علامت(،) از هم جدا می شوند وتعاریف نیز بعد از علامت(:) می آیند. برای تمام اصطلاحات انگلیسی معادل های عربی-فارسی که بنظر می رسد مناسب هستند آورده شده است. علاوه بر آوردن معادلهای متعدد برای این اصطلاحات،برای تعداد زیادی از این اصطلاحات تعاریف تخصصی آنها نیز ترجمه شده است.منابع مورد استفاده این پایان نامه بیشتر اسناد سازمان جهانی هواپیمایی ایکائو می باشند که به زبان انگلیسی می باشند.منابع مورد استفاده این پایان¬نامه به سه دسته تقسیم می شوند: دسته اول: انگلیسی-انگلیسی،دسته دوم:انگلیسی-عربی،عربی-انگلیسی و عربی-عربی و دسته سوم: انگلیسی-فارسی ، فارسی-انگلیسی و فارسی-فارسی است.این پایان نامه از چهار فصل تشکیل شده است که در فصل اول کلیات تحقیق مورد بحث قرار می گیرد و در فصل دوم فرایندهای ساخت واژه¬ها در سه زبان عربی،فارسی و انگلیسی بیان می شوند، در فصل سوم فرهنگ سه زبانه عربی-فارسی-انگلیسی که در واقع متن اصلی پایان نامه است و معادل¬های عربی-فارسی اصطلاحات انگلیسی هواپیمایی ارائه می شوند وفصل چهارم به نتیجه¬گیری از کل تحقیق اختصاص داده شده است.

 میراث از آثار ادبی و اجتماعی و تاریخی قدیمی است که به صورت مکتوب یا شفاهی از گذشته بر جای مانده است و از جمله تکنیک های ادبی است که مورد توجه شاعران معاصر عرب قرار گرفته و بازتاب گسترده ای در آثارشان داشته است. تاثیر این پدیده در شعر معاصر عربی تا حدی است که بدون شناخت زوایای پنهان آن ، درک مفهوم و مقصود شاعر برای مخاطب، امری دشوار و پیچیده خواهد بود.ادیب کمال الدین شاعر معاصر عراقی و متولد 1935 در بابل است. یکی از وجوه تمایز شعری وی، گرایش به جهانشمولی است که حاصل دانش فراگیرش و آمیختگی آن با میراث می باشد و این از جلوه های مهم در نوآوری اش به شمار می آید.میراث حضور چشم گیری دراشعار ادیب کمال الدین داشته است. جستار این پژوهش بررسی پدیده میراث و بکارگیری آن در آثارشاعر، که مورد اهتمام وی بوده و بهره گیری از آن جزئی جدایی ناپذیر از کارش می باشد.همچنین می توان مصادر میراث را که شاعر از آنها سود جسته به دینی، صوفیانه، تاریخی و اسطوری تقسیم کرد.میراث دینی در شعرکمال الدین جایگاه والایی داشته است. استفاده از این میراث، توان تنوع بخشیدن به شیوه های بیانی را به شاعر بخشیده است. شاعرهمچنین از نمادها و اصطلاحات صوفیانه نیز بهره جسته، به ویژه در زمینه حرف عربی و قدرت و اسرارنهفته آن و اهمیت دادن به زیباشناسی حرف و نقطه. وی ازمیراث تاریخی نیز به وفور استفاده کرده است. حضور این میراث درفراخوانی شخصیتهای ادبی و هنری که تاثیرشگرفی در زندگی شاعر داشته و مورد بی مهری و ستم و فراموشی قرارگرفته اند. و درمیراث اسطوری، شاعراسطوره گیلگامش بابلی را که قهرمان آن نماد سرشکستگی و سرخوردگی می باشد، بکاربرده است. ودر نماد سنتی (موروثی) دو شخصیت موروثی حضرت نوح و امام حسین (ع) را مورد واکاوی قرار گرفته و ازطریق این دو به بیان دیدگاه های خود و بیزاری از ظلم وستم و خواری، با تکیه برشیوه تحلیلی- توصیفی، پرداخته شد.

پژوهش این پایان نامه درباره دلالت های طبیعت نزد محمد فیتوری شاعر سودانی است. این شاعر یکی از پیشگامان شعر معاصر و یکی از برجسته ترین شاعران مجدد عرب به شمار می-رود. این شاعر سودانی بیشتر اشعار خود را به ذکر انسان مظلوم و به طور خاص به شخص افریقایی اختصاص داده است. طبیعت برای شاعر ما پناهگاهی به شمار می¬رود تا غم و اندوه خود را برای قاره خود و همنوعان خود بازگو کند و دلیل این امر علاوه بر امر إهتمام ورزیدن شاعر به طبیعت و پدیده¬های زیبای آن، از معانی و نمادگرایی موجود در شعر طبیعت تاثیر گرفته است. به همین دلیل نمونه¬هایی از این گونه اشعار زیاد این شاعر را ذکر کردم و هدف از این امر نشان دادن بهره-مندی این شاعر آفریقایی از فرهنگ وسیعی که سبب متنوع شدن صور شعری او شده و همچنین قدرت و توانایی او در به کار بردن طبیعت در شعر به صورت فنی و فکری است. این پایان نامه از چهار فصل تشکیل شده است. فصل اول درباره کشور سودان و شاعر پرآوارزه اش محمد فیتوری است. در فصل دوم به موضوع طبیعت و انواع آن اختصاص دارد و اما در فصل سوم به بحث دلالت و نمادگرایی پرداخته شده و عنوان فصل چهارم هم دلالت های طبیعت در شعر محمد الفیتوری است.

 ترجمه متون عربی فصیح ازجمله شعرهای احمدشوقی نقش بسیارشایانی درفراگیری آن ودرک معانی وشناخت درون مایه ها و تحلیل و پردازش باورها و جهان بینی و در نتیجه شناسائی این شاعر پر آوازه دارد، این پژوهش باتکیه بر این داده ها وبهره وری از لغت¬نامه¬ها و مراجعه به منابع گوناگون تلاشی است در راستای درک مقاصد شاعر، یافتن معادل فارسی واژه هاو عبارات، گزینش نزدیکترین و مناسبترین واژه¬های فارسی معادل و پرداختن به تبیین مقاصد شعری شاعر پس از ترجمه در قالب نثر فارسی معاصرتوام با شرح و توضیح است. نبود واژه های معادل در زبان فارسی و نیز نبود منابع لازم وگستردگی تخیل شاعردر بکارگیری واژه¬ها وپرداختن به رخدادهای تاریخی وموضوعات مختلف واستفاده از صنایع ادبی گوناگون ازسختیهای این پژوهش بشمار می ایند. این تحقیق دربرگیرنده مقدمه کوتاه، زندگی نامه مختصر شاعر و شرح و ترجمه ابیات دوازده قصیده ازجلد اول شوقیات است.

چکیده:
بحثهای این کتاب به تنوع هجرتهایی که در دنیای اسلام و طی قرون متمادی با اهداف مختلفی صورت پذیرفته پرداخته و انگیزه‌های این هجرتها را ادای فریضه حج و یا سیاحت و نیز هجرتهای مختص فراگیری دانش یاد می‌کند و بیشتر به تفصیل مهاجرتهای علمی که طی آن تبادل فرهنگی میان دوطرف شرق و غرب اسلامی صورت پذیرفته می‌پردازد. در مبحث اول پس از مقدمه روابط علمی میان قدس شریف و دیگر مراکز علمی جهان اسلام در دوره اشغال تا آزادسازی آن از صلیبیان به سال 583 هـ. 1188 م و تا قرون اخیر که به دوره مرینیها در مراکش و نیز تا دوره سعدیان امتداد داشته مورد بررسی قرار گرفت، مبحث دوم تا چهارم تحت عنوان سفر و نقش آن در تقویت ارتباط علمی بین شرق و اندلس است که شهر موصل به عنوان مصداقی تام از این ارتباط متقابل بوده که نقشه‌های شهر و اوضاع عمرانی اقتصادی و اجتماعی و نیز فرهنگی آن در آن دوره را بررسی می‌کند، مبحث پنجم به مهاجرتهای علمی میان اندلس و ایران و کشورهای ماوراء النهر می‌پردازد که مسافتهای دور و دراز مانع از ارتباط فکری برآمده از مهاجرتها نشده است، مبحث ششم اختصاص به سفرنامه‌های اندلسی دارد که آنها را به عنوان مصدری برای تاریخ سرزمین شام یاد می‌کند که از جمله آنها سفرنامه‌ ابن جبیر در آن مورد بررسی قرار می‌گیرد و نویسنده مشاهدات او را با عنایت به توصیف زنده‌ای که از سرزمین شام می‌دهد در تبیین تاریخ آن سرزمین بسیار با اهمیت می‌داند، مبحث هفتم را نیز به سفرنامه ابن جبیر اختصاص داده اما این بار با رویکرد بغداد در سفرنامه ابن جبیر می‌باشد که در سال 580 هـ.ق – 1184 م صورت پذیرفته است، در مبحث هشتم کتاب هم به «تکریت در سفرنامه‌های مغربیان و اندلسی‌ها»‌که طی آن به سفرهای ابن الرومیه، ابن جبیر، ابن حامد غرناطی و ابن بطوطه به این شهر پرداخته است،مبحث نهم روایت جهانگرد مغربی معروف یعنی ابن بطوطه از یمن را مورد بررسی قرار می‌دهد. و روایت او را از آن کشور اسلامی در درجه بالای اهمیت وصف می‌کند.

قرآن کریم، از ابتدای نزول، با نظم و سبک متمایزی که داشت، ادیبان بسیاری را به تاثیر پذیری از خود وادار نمود. شاعران و نویسندگانی که با فرهنگ و معارف اسلامی آشنا بودند، زیباییها و لطافتهای لفظی و معنوی قران کریم را دریافته و در زینت بخشیدن هنر خویش بوسیله ی آن اهتمام ورزیده اند.
از صدر اسلام، اقتباس از آیات قرآن کریم، مورد توجه شاعران بزرگ قرار گرفته بود و در هر دوره شاعران، شعر خویش را با الفاظ و معانی این کتاب آسمانی می آراستند. شاعران بنام عصر عباسی نیز به فراخور آشنایی و انسی که با قرآن کریم داشتند ، در اشعار خویش از آن بهره جسته‌اند.
نگارنده، در این پایان نامه برآن است تا اقتباسات قرآنی را در شعر شاعران بنام این عصر همچون ابوفراس، ابوالعتاهیه، ابوتمام، شریف رضی و متنبی استخراج کند و در پایان فهرستی از آیات قرآن کریم و اشعار عربی ترتیب داده شده است.
 

القصه ضرب ادبی حدیث قد اخذت مساحه واسعه فی الادب العالمی. ظهرت القصه علی اشکال متعدده اهمها القصه القصیره والروایه. قد خاض الکثیر من الادباء والکتّاب حلبتها وابقوا کتاباتٍ خالده فی هذا المجال. آمنه حیدر الصدر الملقبه ببنت الهدی احدی اللاتی لجان الی عالم القصص لنقل ما یجولُ فی اعماقها من افکار ومعتقدات. فسعت الی إصلاح المجتمع وقضایاه الشائکه من خلال کتابه القصص القصیره والروایات فضلاً عن تالیف الکتب ونظم الشعر العقائدی وسائر نشاطاتها الثقافیه والاجتماعیه. تمیزت کتاباتها بإسلوب جمیل وبعبارات بسیطه والفاظ سهله شفافه، وطغیان الفکره والمضمون علی نصها، واستخدامها لبعض التقنیات الحدیثه کالمفارقه التصویریه والمونولوج والاسترجاع. هذا وقد کشف لنا المنهج الاستقرائی التطبیقی الذی انتهجناه فی دراستنا عن نتائج عده منها ان القاصه قد جعلت من ابطال قصصها نماذج بشریه سویه مکتمله الاوصاف والخصال الحمیده رافضهً للثقافه الغربیه المستورده. کما ونلمح تاکید الکاتبه علی مشاکل المراه؛ وکانها قد خصت المراه بقصصها وکتبت خصیصاً لها. وانها لم تکتب لاجل الفن المحض إنما کتبت بدافع انسانی تعلیمی اصلاحی ولاجل اهداف سامیه، ولهذا نری قصصها تعجُّ باشکال التناص وعلی راسه التناص القرآنی وذکر الاحادیث الشریفه والمواعظ والحکم حتی غدت مجموعتها القصصیه اشبه بمجموعه اسلامیه دینیه.

قصیدۀ همزیۀ بوصیری، از شاهکارهای شعر عربی است که توسط شاعر نامی قرن هفتم، شرف الدین محمد بن سعید بوصیری سروده شده است. این قصیدۀ بسیار مشهور که بعد از «برده» جایگاه والایی را در میان شاعران به خود اختصاص داده است، در واقع تاریخ منظومی از زندگانی پیامبر(ص) و دورۀ صدر اسلام است، که هیچ یک از وقایع زندگانی پیامبر(ص) را از قلم نینداخته است .بوصیری در این قصیدۀ بسیار زیبا به بیان وقایع و رخدادهای شب میلاد پیامبر(ص) و معجزات ایشان، دوران جوانی، ازدواج، بعثت، معراج، کرامات و فضایل آن حضرت، جنگ ها و معرفی صحابه پیامبر(ص) و فضایل آنان ، بیان سفر معنوی خود به مکه، می‌پردازد و سرانجام با مناجات و توبه و طلب شفاعت از آن حضرت و سلام و صلوات بر ایشان، آن را خاتمه می‌بخشد. این قصیدۀ مشهور که نام دیگر آن «اُم القری فی مدح خیر الوری» است، در بحر خفیف و با وزن «فاعلاتن، مستفعلن، فعلاتن» در 456 بیت سروده شده است. این قصیدۀ مبارکه سخت مورد توجه علما و شاعران قرار گرفت، به طوری که به معارضه با آن برخاستند. در پژوهش حاضر که شرح و ترجمۀ این قصیدۀ مبارکه می‌باشد، ابتدا به شرح مفردات و ترجمۀ روان و سلیس ابیات پرداخته شد و سعی بر آن شد، که از ترجمۀ آزاد جلوگیری شود. سپس به شرح و بیان اشارات و تلمیحات، اقتباسات قرآنی و بررسی نکات بلاغی و ادبی در ابیات اقدام گردید.. امید است که مورد قبول حضرت حق و نبی رحمت، حضرت محمد(ص) واقع شود.